Komputer jest bardzo przydatnym urządzeniem i wielkim udogodnieniem w życiu codziennym. Może jednak być przyczyną wielu problemów zdrowotnych, tj. pogorszenie wzroku, wady postawy, bóle niektórych części mięśni.
Każde urządzenie techniczne, w tym również sprzęt komputerowy, wymaga od użytkowników znajomości podstawowych zasad bezpiecznej eksploatacji.
Przestrzeganie zaleceń dotyczących zasad bezpieczeństwa pracy pozwoli na zminimalizowanie zagrożeń oraz wykonywanie pracy w warunkach możliwie jak najmniej obciążających organizm.
Czynniki wpływające na bezpieczną pracę:
Jak wykazują badania, większość osób pracujących codziennie przy komputerze skarży się na bóle głowy lub kręgosłupa, łzawienie oczu, napięcie mięśni, ogólne rozdrażnienie. Części z tych dolegliwości można uniknąć dzięki pracy przy specjalnie zaprojektowanym stanowisku roboczym. Powinno ono być wyposażone w odpowiednie:
- meble (krzesło z regulacją wysokości oraz kąta nachylenia oparcia, biurko z dużym blatem, umożliwiającym zachowanie właściwej odległości od monitora),
- urządzenia zapewniające mikroklimat (temperatura 21-22℃, wilgotność powietrza 50-65% dla osób obsługujących komputer, a 30-70% w przypadku napraw komputerów, aby zmniejszyć ryzyko wyładowań elektrostatycznych, lekki ruch powietrza).
Ponadto powinno się:
- używać wyłącznie monitorów spełniających międzynarodowe normy bezpieczeństwa lub wyposażonych w odpowiednie filtry ochronne,
- zachowywać odpowiednią odległość monitora od oczu,
- wykonywać ćwiczenia relaksujące zarówno wzrok, jak i układ nerwowy,
- stosować częste przerwy w pracy z komputerem.
Czynniki szkodliwe:
Najważniejsze zagrożenia dla człowieka pracującego przy komputerze polegają na oddziaływaniu:
- pola elektromagnetycznego,
- pola elektrostatycznego,
- promieniowania cieplnego,
- promieniowania nadfioletowego,
- słabego promieniowania rentgenowskiego.
Długotrwała pracy przy komputerze może powodować:
- zmęczenie wzroku, pieczenie oczu,
- bóle mięśni i stawów,
- brak ostrości widzenia,
- ból i sztywność karku oraz ramion,
- ból kręgosłupa,
- drętwienie i skurcze rąk,
- osłabienie, znużenie,
- niepokój i nerwowość.
Stanowisko pracy
Gdy spędza się przy komputerze wiele godzin, należy odpowiednio ustawić stanowisko pracy, aby zapobiec bólom kręgosłupa i głowy, schorzeniem rąk czy zmęczeniu oczu. Nieodpowiednie ustawienie klawiatury, np. podniesienie nóżek, może powodować nadwyrężenie nadgarstka.
Na jedno stanowisko pracy przy monitorze ekranowym powinno przypadać 6 m² powierzchni pokoju o wysokości co najmniej 3,3 m. Jeżeli w pomieszczeniu znajduje się więcej niż jeden komputer, stanowiska pracy należy rozmieścić tak, aby minimalna odległość między sąsiednimi równoległymi monitorami wynosiła 60 cm. Odległość między tyłem monitora a głową sąsiedniego użytkownika powinna z kolei wynosić co najmniej 130 cm.
Podłoga w pomieszczeniu z komputerami powinna być gładka, bez szczelin, pokryta wykładziną antyelektrostatyczną. Stanowiska pracy muszą być tak usytuowane, aby wszyscy użytkownicy mieli do nich swobodny dostęp. Biurko powinno mieć blat o szerokości 80-90 cm i długości 120-160 cm.
Muszą się na nim swobodnie zmieścić klawiatura, myszka, podstawka na dokumenty i monitor. Między przednią krawędzią blatu biurka a klawiaturą należy pozostawić 5-10 cm wolnej przestrzeni na swobodne oparcie dłoni. Wysokość biurka powinna być dopasowana do wzrostu użytkownika, z możliwością regulacji w zakresie 65-75 cm.
Monitory należy ustawiać w takich miejscach, w których nie będzie się w nich odbijało światło naturalne ani sztuczne. Monitor powinien być oddalony optymalnie o 70 cm (minimalnie 45-50 cm) od oczu i właściwie wyregulowany (kontrast obrazu, rozdzielczość).
Trzeba również odpowiednio ustawić biurko, krzesło i klawiaturę, aby nie nadwyrężać mięśni. Odchylenie użytkownika od pionu podczas pracy nie powinno przekraczać 15°.
Komputer wykorzystujemy zarówno do pracy, jak i do zabawy – głównie gier. W tym drugim przypadku niestety często zapominamy o swoim zdrowiu.
Zapewnienie warunków zdrowotnych
Przy każdej godzinie pracy przy komputerze należy zrobić 5 min przerwy. Nie należy jeść przy komputerze, gdyż grozi to zalaniem lub zabrudzeniem części zestawu komputerowego. Mogą one wtedy ulec uszkodzeniu.
Oświetlenie
Światło słoneczne nie powinno padać wprost na monitor, ponieważ odbite światło jest szkodliwe dla oczu. Najlepsze rozwiązanie to postawienie monitora na tle okna lub zasłonięcie okna żaluzjami. Po zmierzchu należy zapalić światło i lampkę na biurku.
Nie wolno pracować tylko przy świetle monitora, gdyż występujący w takim przypadku duży kontrast powoduje bardzo szybkie zmęczenie oczu.
Wymagania dotyczące prawidłowego oświetlenia pomieszczeń, w których znajdują się komputery, określono w normie PN-EN 12464. Według niej wartość natężenia oświetlenia wewnętrznego mierzonego na klawiaturze powinna wynosić 500 lx (luksów).
Regulamin pracowni komputerowej
Każde urządzenie techniczne, w tym również sprzęt komputerowy, może stanowić zagrożenie dla zdrowia. Komputer jest urządzeniem wymagającym od użytkowników znajomości podstawowych zasad bezpiecznej eksploatacji.
Przestrzeganie zaleceń dotyczących zasad bezpieczeństwa pracy pozwoli na zminimalizowanie zagrożeń oraz wykonanie pracy w warunkach możliwie najmniejszego obciążenia dla organizmu.
W celu zapewnienia porządku, bezpieczeństwa i warunków pracy przy komputerze umożliwiających osiągnięcie optymalnych efektów należy przestrzegać regulaminu pracowni komputerowej.
Regulamin pracowni powinien być sporządzony i przestrzegany w każdej pracowni oraz uwzględniać jej specyfikę. Poniżej umieszczono przykładowy regulamin szkolnej pracowni komputerowej.
- Z pracowni komputerowej mogą korzystać wszyscy uczniowie i pracownicy szkoły
oraz inne osoby, jeśli Dyrektor Szkoły wyrazi na to zgodę: - w czasie zajęć tylko pod nadzorem Nauczyciela prowadzącego zajęcia;
- po lekcjach za zgodą Dyrektora Szkoły lub Opiekuna Pracowni.
- Pracownią administruje Opiekun Pracowni za zgodą Dyrektora Szkoły:
- kontroluje uprawnienia poszczególnych użytkowników lub grup użytkowników;
- nadzoruje prawidłowe funkcjonowanie sieci komputerowej;
- instaluje i reinstaluje legalne oprogramowanie;
- zapewnia właściwą organizację stanowisk w pracowni;
- umożliwia ochronę wytworów intelektualnych poszczególnych użytkowników;
- współdecyduje o kierunku rozwoju pracowni komputerowej;
- Dostęp do Internetu można uzyskać jedynie za zgodą nauczyciela prowadzącego
zajęcia. - Postępować zgodnie z netykietą. Zabronione jest obrażanie innych użytkowników
w Internecie, zamieszczanie zdjęć, które mogłyby naruszać dobro osobiste innych
użytkowników. - kopiując treści z Internetu należy pamiętać o podaniu źródła.
- Nauczyciel prowadzący zajęcia:
- w pełni odpowiada za pracownię w czasie prowadzenia tych zajęć;
- dba o prawidłowe funkcjonowanie zestawów komputerowych;
- zgłasza Opiekunowi Pracowni wszelkie uwagi dotyczące funkcjonowanie
pracowni; - nadzoruje przestrzeganie przez uczniów przepisów BHP, praw autorskich oraz
racjonalne i właściwie wykorzystywanie zasobów sieciowych. - W pracowni należy:
- zachować spokój i rozwagę;
- dbać o ład i porządek w pracowni oraz na stanowiskach pracy;
- czytać uważnie komunikaty pojawiające się na ekranie monitora;
- wykonywać czynności dokładnie wg poleceń i instrukcji nauczyciela;
- użytkować sprzęt zgodnie z wymogami bezpieczeństwa, jego przeznaczeniem
i warunkami pracy. - Użytkownikowi nie wolno:
- samowolnie włączać i wyłączać zestawu komputerowego;
- zmieniać ustawień: panelu sterowania, drukarek, plików i folderów;
- przenosić lub usuwać pliki i foldery systemowe;
- dokonywać jakichkolwiek napraw, przekonfigurowania sprzętu, samowolnie
manipulować sprzętem (przełączania i odłączania klawiatur, monitorów, myszy,
rozkręcania jednostek centralnych itp.); - instalować na dyskach lokalnych komputerów znajdujących się w pracowni
oprogramowania przyniesionego z zewnątrz; - eksperymentować z programami wirusowymi, niszczącymi zasoby programowe
i sprzętowe; - Użytkownik ma prawo:
- korzystać z poprawnie funkcjonującego stanowiska roboczego;
- zgłaszać wszelkie uwagi dotyczące zauważonych usterek.
Zasady pracy na stanowisku komputerowym
Każde stanowisko pracy powinno być wyposażone w instrukcję BHP dotyczącą bezpiecznego wykonywania pracy i obsługi urządzeń, w które jest wyposażone dane stanowisko, tj. komputera, drukarki, skanera. Ponadto na stanowisku obowiązują zasady pracy, które powinny zapewnić ochronę zarówno pracownika, jak i sprzętu oraz wyposażenia stanowiska. Do zasad tych muszą się stosować wszyscy użytkownicy sprzętu.
W czasie długotrwałej pracy należy robić co najmniej 5-minutowe przerwy na odpoczynek po każdej godzinie spędzonej przy monitorze ekranowym. Zaleca się częste wietrzenie pomieszczenia, w którym znajduje się komputer. Powietrze ma bowiem naturalną jonizację, którą niszczy promieniowanie monitora. Pole elektromagnetyczne wytwarzane przez komputer powoduje ponadto polaryzację przestrzeni między monitorem a użytkownikiem, w wyniku czego twarz człowieka przyciąga cząsteczki kurzu tak samo jak monitor, co niejednokrotnie wywołuje reakcje alergiczne i podrażnienie oczu. Osoby pracujące w okularach powinny zaopatrzyć się w szkoła z warstwami antyrefleksyjnymi, eliminującymi męczące i szkodliwe odbicia światła.
Przed rozpoczęciem pracy należy wykonać podane niżej czynności:
- Przeprowadzić prace porządkowe – wietrzenie pomieszczeń.
- Sprawdzić kompletność wyposażenia technicznego.
- Przygotować komputer do pracy:
- włączyć zasilanie jednostki centralnej,
- dostosować ustawienia krzesła, klawiatury, myszki i monitora do wymiarów swojego ciała.
- Sprawdzić, czy odległość osoby pracującej przy komputerze od monitora wynosi ok. 70 cm, a odległość tyłu monitora od następnej osoby jest nie mniejsza niż 130 cm.
- Skontrolować usytuowanie monitora i ustawić go tak, aby jego górny brzeg znajdował się poniżej poziomu oczu, oraz wyregulować jasność ekranu monitora stosownie do potrzeb i aktualnych warunków otoczenia.
Po zakończeniu pracy należy wykonać podane poniżej czynności:
- Zapisać zbiory robocze na dyskach.
- Wyłączyć komputer, monitor ekranowy, drukarkę i inne urządzenia oraz sprzęt stanowiskowy zasilany energią elektryczną.
- Uporządkować stanowisko pracy.
Na stanowisku pracy nie wolno wykonywać następujących czynności:
- Pracować przy monitorze ekranowym kobietom w ciąży dłużej niż 4 godziny dziennie.
- Spożywać posiłki na stanowisku pracy.
- Stawiać na monitorze ekranowym lub na klawiaturze (lub w pobliżu klawiatury) szklanki, butelki i inne pojemniki z płynami.
- Przechowywać na stanowisku pracy ciecze łatwopalne.
- Samowolnie naprawiać urządzenia komputerowe, sprzęt i wyposażenie stanowiska zasilane energią elektryczną.
- Pracować na stanowisku osobom nieupoważnionym.
- Przechowywać na stanowisku pracy magnesy i metale namagnesowane oraz nosić biżuterię magnetyczną.
- Używać nośników danych i programów z nieznanych źródeł ze względu na możliwość wprowadzenia do komputera wirusa.
- Czyścić na mokro obudowę monitora ekranowego będącego pod napięciem.
- Używać rozpuszczalników do czyszczenia sprzętu.